Leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD) is de meest voorkomende oogziekte bij oudere mensen. Deze aandoening tast de gele vlek of macula aan ter hoogte van het netvlies, waardoor het centrale zicht verstoort.
Er bestaan ook zeldzame erfelijke vormen van maculadegeneratie, die zich meestal op jongere leeftijd manifesteren. Deze worden hier niet verder in detail besproken.
De macula of gele vlek is dat deel van het netvlies dat instaat voor het centrale zicht en de leesfunctie. Bij maculadegeneratie wordt de macula en dus het scherp zien aangetast.
Varianten
Er zijn 2 varianten van leeftijdsgebonden maculadegeneratie.
Droge maculadegeneratie
Deze vorm ontstaat ten gevolge een centrale verdunning van het netvlies ter hoogte van de macula. Dit is de meest voorkomende vorm. In deze vorm bemerken we droge kenmerken van veroudering van het netvlies, namelijk drusen en zones van atrofie (verlies) van netvlies. Drusen zijn een afzetting/opeenstapeling van afbraakproducten en zien we als gele vlekken ter hoogte van het netvlies. Het verlies van de gezichtsscherpte verloopt meestal geleidelijk maar kan ook zeer uitgesproken zijn in een late faze. De aandoening verloopt meestal traag maar hier is geen behandeling mogelijk.
Natte of exsudatieve maculadegeneratie
Deze vorm kenmerkt zich door de vorming van abnormale bloedvaatjes onder het netvlies. Deze slechte bloedvaatjes kunnen lekken en bloeden en daardoor eerder plots een vermindering geven van het centrale zicht.
Deze aandoening kan snel evolueren en daarom is het belangrijk om bij plots verminderd centraal zicht, vervormde beelden (metamorfopsie) en/of een doffe centrale grijszwarte centrale vlek een oogarts te raadplegen.
Van maculadegeneratie word je niet blind. Enkel het centrale zicht wordt aangetast. Concreet zal een patient het zicht behouden langs de zijkant, enkel centraal bestaat er een doffe plek. Dit maakt dat patiënten met maculadegeneratie moeilijkheden hebben bij lezen, TV kijken, administratie, gezichtsherkenning maar zich bijvoorbeeld op straat of binnenshuis redelijk goed kunnen handhaven.
Oorzaken
Volgende factoren kunnen een rol spelen in de ontwikkeling van LMD.
Deze aandoening ontstaat typisch op oudere leeftijd. Boven de leeftijd van 85jaar heeft 13 procent last van maculadegeneratie.
Men weet dat bepaalde genen een rol spelen in het ontstaan van netvliesveroudering. Daarom is het raadzaam dat familieleden een oogonderzoek laten uitvoeren vanaf de leeftijd van 40j indien maculadegeneratie bestaat in de familie.
Maculadegeneratie zien we eerder vaker bij vrouwen dan bij mannen en vaker bij mensen van het Kaukasische ras.
Van roken is bewezen dat dit de kans verdubbelt om de aandoening te krijgen.
Een gevarieerde voeding rijk aan groene groenten en af en toe vette vis beschermt tegen maculadegeneratie.
Naast een algemeen oogheelkundig onderzoek met oogfundusonderzoek zal een OCT-scan, fluo-angiografie en eventueel ICG-angiografie gebeuren om de diagnose te stellen en een behandelingsplan op te maken. Voor meer details betreffende deze (technische) onderzoeken verwijzen we graag naar de webpagina van het netvlies.
In geval van maculadegeneratie wordt soms met de patiënt een Amsler grid of rooster meegegeven. Dit rooster laat toe om thuis eventuele blinde vlekken (scotomen) of vervormde lijnen (metamorfopsie) op te sporen. Indien een vervorming, een afbuiging of een scotoom zichtbaar is, kan dit wijzen op een centraal netvliesprobleem.
Droge LMD
Hiervoor bestaat voorlopig geen behandeling, laserbehandeling of intravitreale injecties met anti-VEGF zijn niet zinvol. Vitaminesupplementen worden aangeraden, alsook inname van een veelzijdige voeding. Best wordt een zonnebril gedragen bij veel UV licht en roken wordt ten zeerste afgeraden gezien de belangrijke kans tot verslechtering door roken. Gebruik van Low Vision hulpmiddelen kan nuttig zijn. Hiervoor zal u doorverwezen worden door uw behandelende oogarts zo nodig.
Natte LMD
Natte LMD wordt meestal initieel behandeld met intravitreale injecties anti-VEGF. De ziekte is chronisch, wat betekent dat de behandeling in de meeste gevallen levenslang kan zijn.
In geval van een uitgebreide centrale submaculaire bloeding kan uw behandelende arts in eerste instantie een intravitreale injectie met TPA (Tissue Plasminogen Activator) voorstellen. Het opzet van injectie met dit product is om de centrale bloeding te verplaatsen. Tijdens deze injectie wordt ook een gasbel ingespoten om zo mechanische druk uit te oefenen op de centrale bloeding in het netvlies en migratie te bevorderen. Er wordt aan de patient gevraagd om zoveel mogelijk gedurende 24 tot 48u een treurhouding aan te nemen, dit in een schema van 3x2u.
In sommige gevallen is er een indicatie voor fotodynamische laserbehandeling of netvliesheelkunde. Uw behandelende arts zal met u bespreken welke behandeling geschikt is voor uw oog.
Voor meer details betreffende al deze behandelingen verwijzen we graag naar de webpagina van het netvlies.
Vitaminesupplementen
Oxidatieve stress leidt tot schade ter hoogte van het netvlies en speelt daarom ook zijn rol in de ontwikkeling van maculaire degeneratie. Oxidatieve stress is een onevenwicht tussen de productie van vrije radicalen (die verantwoordelijk zijn voor deze schade) en de anti-oxidatieve verdedigingsmechanismen van het lichaam. Het netvlies bevat verschillende anti-oxidatieve verdedigingsmechanismen zoals de anti-oxidantia (mineralen, vitaminen), het maculaire pigment (luteïne en zeaxantine) en de poly-onverzadigde vetzuren (omega-3). De meeste van deze elementen dienen via voedselinname te worden opgenomen. Ouderen evolueren soms naar een onevenwichtige voeding met een tekort aan verse groenten, fruit en vis en het is daarom van belang om aan deze populatie die specifieke voedingssupplementen aan te bieden om zo de oxidatieve stress te beperken en hen op die manier te beschermen tegen de ontwikkeling of verderzetting van maculaire degeneratie. Er bestaan verschillende producten op de markt.